Avanos’ ta Raku Pişirme Tekniği
Hititlerden günümüze
çanak çömlek yapımı ile ünlü,
Kapadokya’ nın el sanatları merkezi Avanos, sırlama ve seramik konusunda
da oldukça gelişmiş bir ilçemizdir.
Avanos’ ta önemli sırlama ve seramik tekniklerinden biri de kuşkusuz “Raku
Tekniği” dir.Raku aslında seramiğin pişirilme tekniklerinden hatta en
önemlilerinden biridir. İlk defa 16.
Yüzyılda Japonlar tarafından kullanılan bu pişirme tekniği “Sürprizlere açılan
yol” veya “kapı” olarak adlandırılmış, kelime olarak ise “mutluluk” , “hoşlanma”, “rahatlık” olarak
ifade edilmiştir. Sır yüzeyinde farklı ve sürpriz etkilerin elde edilmesinden dolayı yalnız Japonya’ da değil Amerika dahil pek
çok batı ülkelerinde yaygın olarak
kullanılmıştır. Japon çömlek ustası Chijiro’ nun 1580 yılında bu tekniği
kullandığı ve geliştirdiği bilinmektedir. Chijiro Usta, sıcak fırına
yerleştirdiği seramiğin üzerindeki sır eridiğinde ürünü sıcak fırından çıkarıp
hızla soğumasını sağlamış, hızlı soğuma etkisiyle seramik yüzeyinde sürpriz şekiller
ve renkler oluşmuştur. Bu teknikle yapılan seramik ürünler ve kapların çay
seremonilerinde kullanılması moda olmuş,
hatta raku çalışmalarından dolayı 1598 yılında Chijiro Usta’ nın
oğlu, hükümdar Hideyoshi tarafından altın madalya ile ödüllendirilmiştir.
Eski bir teknik olan “Raku Pişirim Tekniği” , seramik
yüzeylerde heyecan verici renk ve şekil değişimleri yaratmasından dolayı
halen pek çok seramik atölyesinin tercih ettiği bir pişirme tekniğidir
ve rakudan elde edilen sonuç; kişiye vermiş olduğu enerji ve güzellik açısından
hala sonsuz bir çeşitlilik sunmaktadır.
Raku tekniğiyle pişirilecek ürünler düşük sıcaklıklarda
(1000 C – 1100 C) eriyebilen sırlarla sırlandıktan sonra varil şeklindeki yüksek ısılı fırınlarda akkor
oluncaya kadar (1200 C) pişirilir.Pişirme işlemi tamamlanınca , akkor haline
gelmiş seramikler bir maşa yardımıyla
fırından alınarak içi talaş,saman kağıt parçaları vs. olan bir metal kap
içerisine gömülüp ağzı kapatılarak yarım saat süreyle redüksiyona tabi tutulur,
akkor halindeki seramik, çok yoğun bir karbon monoksit gazı ile boğularak
soğutulur. Redüksiyon işlemi bittikten sonra raku seramikler buradan alınarak
su ile iyice yıkanmak suretiyle temizlenir. Sonuç , ısıya ve soğutma sırasındaki
karbon monoksit gazına bağlı olarak her zaman sürprizdir ve kendine özgüdür.
Aşağıdaki fotoğraflar sırasıyla bir Raku Seramiğin ;
sırlanma, pişirilme, redüksiyon aşaması ve sonuç aşamalarını göstermektedir.
Verdikleri bilgi ve fotoğraf çekimlerine yardımları için Avanos - Seramik ve Raku sanatçısı
Mustafa Uluada Usta ve Gültekin Demir
Usta’ ta teşekkür ederiz.
Mustafa Taşkın
