Avanos Dereyamanlı Vadisi ve Kilisesi
Avanos’ tan Kızılırmak boyunca batıya doğru yol alırsanız, daha şehri
çıkmadan sola doğru kıvrılan bir yokuş
görürsünüz, biraz sonra da sağınızda, ilginç yapısı ile heybetli bir peri
bacası ile karşılaşırsınız, bu ilginç peri
bacası “Hasan Kalesi” dir. Hasan Kalesi’ ni henüz geçmeden Hasan Kalesi’
nin hemen arkasındaki masa tipi tepeye ise Avanos’ lular bir gözetleme kulesine benzetmelerinden olacak “Bekçi Tepesi” demişleridir.
Sol
tarafınıza baktığınıza ise muhteşem bir vadi görürsünüz, işte bu doğa harikası
vadi, bölgeye de adını veren Dereyamalı Vadisi’ dir. Bölge ise “Dereyamanlı
Mevkii” olarak bilinir.
Avanos’ un Yeni
Mahalle mevkiindeki Dereyamanlı Vadisi
ilginç peri bacaları ve doğal oluşumları ile trekkig tutkunları için çok güzel
ve özel bir yürüyüş parkurudur. Vadideki peri bacaları Kapadokya bölgesinin en
genç peri bacaları olarak bilinir, henüz yeteri kadar aşınmaya uğramadığından
kalın gövdeli bitişik konumları dolayısıyla bölgedeki diğer peri bacalarına
benzemeleri için binlerce yıl gerektiği söylenir.
Güneyden kuzeybatıya doğru
genişleyerek bir eğim gösteren vadi tarih boyunca yerleşim yeri olarak
kullanılmamıştır, genelde toprak alanları üzüm bağı ve meyve bahçesi olarak
kullanılmıştır, günümüzde de aynı amaçla kullanıldığı görülmektedir.
Dereyamanlı Vadisi yerleşim alanı olarak kullanılmamıştır
fakat ilginçtir; Kapadokya bölgesinin bilinen
en eski kaya oyma kiliselerinden biri olan Dereyamanlı, diğer adıyla Meryem Ana
Kilisesi de bu vadidedir ve 4.Yüzyıl sonu ile 6.Yüzyılları arasına
tarihlenmektedir.
Kilisenin oldukça geniş olan Narteks (giriş odası) bölümünde
duvarlara kabartma şeklinde yapılmış çeşitli haçlar ve zemine oyulmuş
mezarlar bulunmaktadır. Bu haçlar
arasında Malta, Latin ve Yunan Haçları dikkat çekicidir. İlk Hristiyanlık
kültürünün izlerini taşıyan kilise Bizans
öncesi “Suriye Tarzı” denen bir yapı üslubuna sahiptir. Odada kemerli bir
pencere bulunmaktadır. Yanlarda, merkezinde haçlar bulunan üç elmas şeklinde kabartmalar vardır. Geniş
tek koridor (nef) 7.5 X 5.5 metredir. Duvarlardaki haç kabartmaları, boyut ve
tasarım olarak eşsizdir ve KapadokyaDaki başka hiçbir mağara kilisede bu
tasarım yoktur.
Kilisenin hafif kubbeli çatısında muhtemelen Kızıl Vadi
kiliselerinde olduğu gibi haç kabartmaları doğal aşınma soncu yok
olmuştur. Neft ve apsisteki banklara hayvan
olukları oyulmasından kilisenin geçmiş yıllarda tarımsal amaçlı veya ağıl
olarak kullanıldığını görüyoruz.
Ancak 200’ li yılların başlarında Katolik
cemaatinin destek ve çabaları sonucu
mağara kilise düzenlenerek giriş kapısı kilit altına alınmıştır.
Günümüzde Avanos Belediyesinin kontrolü
altında olup özel günlerde ziyarete gelen özel grupların ibadetine
açılmaktadır.
Mustafa Taşkın
