Ürgüp Merkez Karamanoğlu
İbrahim Bey Camii
Neşehir’ in en büyük ilçesi Ürgüp’ ün yerleşim yeri olarak
kurulması Hititler dönemine kadar inmektedir. İlk Hristiyanların bu bölgeye yerleşmesiyle
ikonoklazm hareketi yaygınlaşmış, kaya
oyma yerleşim ve ibadet alanları fazlalaşmıştır.
Türk hakimiyetine, Anadolu Selçuklu döneminde girmiş, ancak
Moğal akınları sonunda 1243 yılında Moğol kontrolüne geçmiştir. Bir dönem
Eretna Beyliği (devleti) egemenliğinde kalan kasabanın ismi o dönemlerde ve
bazı yazılı kaynaklarda “Birügüb” olarak
kaydedilmiştir. 1375 yılında Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey idaresinde giren Ürgüp 1415 yılında Dulkadıroğulları hakimiyetinde
kaldıysa da 1435 yılında Karamanoğlu Tâcettin İbrâhim Bey tarafından tekrar
Karamanoğlu Beyliğine geçmiştir.. Ancak 1474 yılı sonlarında Gedik Ahmet Paşa’
nın Karaman seferi sırasında kesin
olarak Osmanlı eğemenliğine geçtiği bilinmektedir.
Ürgüp’ ün en eski ve tarihî camilerinden Karamanoğlu İbrahim Bey Cami, diğer adıyla
“Cami-i Kebir” işte bu tarihlerde,
Anadolu Selçuklu Devleti’ nin buhranlı yıllarında ve Moğol istilasından hemen
önce 1221-1222 yıllarında Karamanoğulları’ ndan Vezir İbrahim Bey adına külliye tarzına yaptırılmıştır. 13.yüzyıla ait
Selçuklu mimari özelliklerini taşıyan cami kesme taştan yapılmış olup,
sahınları beşik tonozlu, sivri kemerli ve eyvanı iki fil payelidir.
Cami içi, beşerden on
fil ayağı sütun üzerine kesme taş kemerli bir yapıdadır. Onarım görse de;
mirabı ve mimberi, zarif taş işçiliğinin güzel örnekleridir. Kubbesi olmayan
cami, 13. Yüzyıl mimarî tarzının tipik örneklerinden olup, geniş avlusundaki 12
sütunlu zarif bir şadırvan cami kompozisyonunu tamamlar niteliktedir.
Geniş cami avlusundan geçip, tam camiye girişte, eyvanın önünde altı adet mezar hemen dikkati
çeker; Baştaki balgamî ve şeffaf mermerden mezar, 1867 – 1922 yıllarında yaşamış , 1914 –
1916 yılları arasında Şeyhülislamlık yapmış Osmanlı din ve siyaset adamı
Şeyhülislam M.Hayri Efendi’ ye aittir. M.Hayri Efendi, Osmanlı İbrahim Hakkı
Paşa kabinesinde Dahiliye (iç işleri), Orman ve Meadin (madenler), nezaretlerinde
(bakanlık) vekaleten bulunmuş, Adliye Nezateti (Adalet Bakanlığı) ve Şurayı Devlet (Danıştay) bakanlığına atanmış, 1914 yılında
Şeyhülislam olmuştur. I.Dünya Savaşı başladığında cihad veren şeyhülislam
olarak tarihe geçmiştir.
Şeyhülislam M.Hayri Efendi;
kısa süre Hükümet Başkanlığı ve Başbakanlık yapan Suat Hayri Ürgüplü ve
Milletvekilliği yapmış olan Dr.A.Münir Ürgüplü’ nün de babasıdır.
Ayrıca, diğer beş mezardan birinin Abdullah Efendi’ ye,
birinin Horasan’ dan gelme Kutup Hoca’ nın babası İsmail Efendi’ ye , diğer
üçünün ise seyyah Hoca Efendiler’ e ait olduğu söylenmektedir.
Mustafa Taşkın
